Phân biệt liên kết ion và liên kết cộng hóa trị

Liên kết ion và liên kết cộng hóa trị là hai kiểu liên kết hóa học cơ bản. Bài viết này sẽ giúp bạn phân biệt chúng qua định nghĩa, ví dụ, bảng so sán

Phân biệt liên kết ion và liên kết cộng hóa trị – Hiểu Đơn Giản Cho Học Sinh THPT

Trong thế giới hóa học, các nguyên tử không tồn tại một cách đơn lẻ mà luôn có xu hướng liên kết với nhau để tạo thành phân tử, hợp chất ổn định hơn. Có nhiều loại liên kết hóa học khác nhau, trong đó phổ biến nhất và được học sinh THPT làm quen sớm nhất là liên kết ion và liên kết cộng hóa trị.

Tuy nhiên, nhiều bạn thường bối rối khi phân biệt hai loại liên kết này. Vậy liên kết ion khác gì liên kết cộng hóa trị? Khi nào hình thành mỗi loại liên kết? Hãy cùng khám phá chi tiết trong bài viết chuẩn SEO này.

Định nghĩa Liên kết ion

Liên kết ion là liên kết được hình thành do sự chuyển hẳn electron từ nguyên tử kim loại sang nguyên tử phi kim, tạo nên ion dương (cation) và ion âm (anion), sau đó các ion hút nhau nhờ lực tĩnh điện.

Ví dụ:

Natri (Na) có 1e⁻ ở lớp ngoài cùng.
Clo (Cl) có 7e⁻ ở lớp ngoài cùng.
Khi Na nhường 1e⁻ cho Cl → Na⁺ và Cl⁻ được tạo thành → hút nhau tạo NaCl (muối ăn).

Đặc điểm của liên kết ion

Thường hình thành giữa kim loại và phi kim.
Chất có liên kết ion thường tồn tại ở trạng thái rắn kết tinh (tinh thể ion).
Nhiệt độ nóng chảy và sôi cao.
Dẫn điện khi tan trong nước hoặc nóng chảy (do có ion tự do).

Định nghĩa Liên kết cộng hóa trị

Liên kết cộng hóa trị là liên kết được hình thành do sự dùng chung một hay nhiều cặp electron giữa hai nguyên tử phi kim.

Ví dụ:

Phân tử H₂: mỗi nguyên tử H góp 1e⁻ → tạo thành 1 cặp e⁻ chung.
Phân tử O₂: mỗi nguyên tử O góp 2e⁻ → tạo liên kết đôi O=O.
Phân tử N₂: mỗi nguyên tử N góp 3e⁻ → tạo liên kết ba N≡N.

Đặc điểm của liên kết cộng hóa trị

Thường hình thành giữa các phi kim với nhau.
Chất có liên kết cộng hóa trị thường tồn tại ở dạng khí hoặc lỏng, một số là rắn (như kim cương, than chì).
Nhiệt độ nóng chảy và sôi thấp hơn chất ion (trừ mạng tinh thể cộng hóa trị).
Không dẫn điện (trừ than chì).

Bảng so sánh liên kết ion và liên kết cộng hóa trị

Để dễ dàng phân biệt, dưới đây là bảng tổng hợp sự khác nhau giữa liên kết ion và liên kết cộng hóa trị:

Cách phân biệt nhanh liên kết ion và liên kết cộng hóa trị

Nếu chất gồm kim loại + phi kim → thường là liên kết ion.

Nếu chất gồm phi kim + phi kim → thường là liên kết cộng hóa trị.

Xem sự chênh lệch độ âm điện:

1,7 → thường là ion.

< 1,7 → thường là cộng hóa trị.

Ứng dụng của liên kết ion và cộng hóa trị

Ứng dụng của hợp chất ion

Muối ăn (NaCl) – gia vị và bảo quản thực phẩm.
Canxi cacbonat (CaCO₃) – sản xuất xi măng, vôi.
Kali nitrat (KNO₃) – phân bón.

Ứng dụng của hợp chất cộng hóa trị

Nước (H₂O) – dung môi quan trọng nhất.
Khí O₂ – duy trì sự sống.
CO₂ – nguyên liệu trong công nghiệp đồ uống.
Polyme hữu cơ (cộng hóa trị mạch dài) – chế tạo nhựa, cao su.

Bài tập minh họa

Bài 1: Xác định loại liên kết

Cho các hợp chất sau: NaCl, H₂O, CO₂, MgO, CH₄.

Giải:

NaCl → ion

H₂O → cộng hóa trị phân cực

CO₂ → cộng hóa trị

MgO → ion

CH₄ → cộng hóa trị

Bài 2: So sánh tính chất

Vì sao NaCl có nhiệt độ nóng chảy cao hơn H₂O?

Giải: Vì NaCl có mạng tinh thể ion bền vững, lực hút tĩnh điện giữa ion Na⁺ và Cl⁻ mạnh hơn nhiều so với lực hút hydro trong nước.

Kết luận

Liên kết ion và liên kết cộng hóa trị là hai kiểu liên kết cơ bản nhất trong hóa học, quyết định cấu trúc và tính chất của chất. Hiểu rõ sự khác nhau giúp học sinh THPT học tốt môn Hóa, phân biệt hợp chất dễ dàng và áp dụng vào đời sống.

Tóm lại: