Một số phản ứng oxi hóa – khử có lợi và có hại trong thực tế Khái niệm phản ứng oxi hóa – khử : Phản ứng oxi hóa – khử (redox) là quá trình ...
Một số phản ứng oxi hóa – khử có lợi và có hại trong thực tế
Khái niệm phản ứng oxi hóa – khử:
Phản ứng oxi hóa – khử (redox) là quá trình chuyển electron giữa các chất. Trong đó, một chất bị oxi hóa (mất electron) và chất khác bị khử (nhận electron). Những phản ứng này không chỉ là hiện tượng trong phòng thí nghiệm mà còn xảy ra khắp nơi quanh ta: từ hô hấp tế bào, quá trình cháy, gỉ sắt, đến sản xuất năng lượng, xử lý môi trường…
Chúng có thể mang lại lợi ích to lớn – nhưng cũng có thể gây hại nghiêm trọng nếu không được kiểm soát.
I. Các phản ứng oxi hóa – khử có lợi trong thực tế
1. Phản ứng cháy nhiên liệu – Tạo ra năng lượng
Phương trình: CH4 + 2O2 → CO2 + 2H2O + nhiệt
Ứng dụng:
- Sử dụng trong bếp gas, động cơ đốt trong, tua-bin nhiệt điện.
- Tạo năng lượng phục vụ sinh hoạt và công nghiệp.
Lợi ích:
- Cung cấp nguồn năng lượng chính cho sản xuất và vận chuyển.
2. Quang hợp ở cây xanh
Phương trình: 6CO2 +6H2O(ánh sáng,chlorophyll)→ C6H12O6 +6O2
Ứng dụng:
- Tổng hợp chất hữu cơ cho chuỗi thức ăn.
- Tạo ra O₂ duy trì sự sống.
Lợi ích:
- Đóng vai trò then chốt trong cân bằng sinh thái và hấp thụ khí CO₂.
3. Phản ứng oxi hóa – khử trong y học
Ví dụ:
Oxi già (H₂O₂) dùng để sát trùng vết thương: 2H2O2 → 2H2O+O2↑
Ứng dụng:
- Diệt khuẩn, làm sạch vết thương.
- Sử dụng trong công nghệ tẩy trắng răng, mỹ phẩm.
Lợi ích:
- Đảm bảo vệ sinh y tế và phòng bệnh.
4. Ứng dụng trong sản xuất kim loại
Ví dụ:
Điện phân oxit nhôm để sản xuất nhôm:
2Al2O3 (điện phân) → 4Al+3O2
Ứng dụng:
- Điều chế kim loại quan trọng như Fe, Al, Cu…
Lợi ích:
- Đóng vai trò trung tâm trong ngành luyện kim và vật liệu.
5. Xử lý nước thải, khử trùng
Ví dụ:
Khử sắt (II) trong nước bằng oxi:
4Fe(2+) +O2 +4H(+) →4Fe(3+) +2H2O
Ứng dụng:
- Loại bỏ chất gây màu, mùi, vi khuẩn khỏi nước.
Lợi ích:
- Bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.
II. Các phản ứng oxi hóa – khử gây hại trong thực tế
1. Sự ăn mòn kim loại – Gỉ sắt
Phương trình: 4Fe+3O2 +6H2O→4Fe(OH)3
Hậu quả:
- Làm hỏng thiết bị, cầu đường, phương tiện.
- Gây thiệt hại kinh tế lớn.
Ví dụ thực tế:
- Gỉ sét trên ô tô, tàu thủy, cầu sắt như Cầu Long Biên nếu không được sơn chống gỉ.
2. Phản ứng oxi hóa tạo khí độc
Ví dụ:
Cháy không hoàn toàn tạo CO: 2C+O2→2CO
Tác hại:
- CO gây ngộ độc cấp tính do chiếm chỗ O₂ trong máu.
Thực tế:
- Cháy bếp gas, máy phát điện trong phòng kín.
3. Tạo mưa axit do phản ứng oxi hóa trong khí quyển
Phản ứng: 2SO2+O2→2SO3 và SO3+H2O→H2SO4
Tác hại:
- Phá hủy công trình đá vôi, ăn mòn kim loại.
- Gây hại cho cây trồng và sức khỏe con người.
4. Oxi hóa gây biến tính thực phẩm
Ví dụ:Oxi hóa lipid trong thực phẩm chiên rán, gây hôi và sinh chất độc (peroxide, aldehyde).
Tác hại:
- Gây ung thư, tổn thương tế bào.
- Thực tế:
- Dầu chiên đi chiên lại nhiều lần.
III. Một số cách kiểm soát và tận dụng phản ứng oxi hóa – khử
Sơn, mạ kim loại → Ngăn ăn mòn kim loại
Bổ sung chất chống oxi hóa → Bảo quản thực phẩm, thuốc
Sử dụng phản ứng redox để xử lý môi trường → Lọc nước, khử trùng khí thải
Điều chế và tái chế kim loại bằng phản ứng oxi hóa – khử → Tiết kiệm tài nguyên
IV. Kết luận
Phản ứng oxi hóa khử gắn bó chặt chẽ với đời sống và kỹ thuật hiện đại. Việc hiểu rõ lợi – hại của chúng không chỉ giúp chúng ta ứng dụng hiệu quả trong sản xuất, năng lượng, y tế, mà còn biết phòng ngừa tác động tiêu cực lên môi trường và sức khỏe.
Xem thêm:
Bài tập phản ứng oxi hóa khử - Hóa học 10 chân trời sáng tạo.
Lý thuyết: Số oxi hóa - Cách xác định số oxi hóa của nguyên tử các nguyên tố.
Cách xác định số oxi hóa trong hợp chất hữu cơ.
Lý thuyết: Hóa 10 - Phản ứng oxi hóa khử - Cân Bằng Phản Ứng Oxi Hóa Khử Theo Phương Pháp Thăng Bằng Electron.
Cách cân bằng phản ứng oxi hóa khử trong hợp chất hữu cơ.
Hướng dẫn cân bằng phản ứng oxi hóa khử nhanh và chính xác.
Ôn tập chương 4 Phản ứng oxi hóa khử.
Bài tập chương 4 Phản ứng oxi hóa khử.
Hóa 10 Chương 4 Phản ứng oxi hóa khử.
Hóa học 10 Chân trời sáng tạo.
Luyện thi tốt nghiệp trung học phổ thông quốc gia môn hóa học.
COMMENTS